Αλήθειες που δεν λέει κανείς!

Οι διαπιστώσεις

Στον παρακάτω πίνακα 1 φαίνεται η πορεία του Δημόσιου Χρέους της χώρας από το 1970 έως τις μέρες μας. Ο αναγνώστης που θα τον μελετήσει προσεκτικά είμαι σίγουρος ότι θα καταλήξει σε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα. Αυτό που είναι όμως γενικά παραδεκτό είναι πως όταν το 2008 η παγκόσμια κρίση μας χτυπούσε την πόρτα, κανείς σχεδόν δεν είπε στον Ελληνικό Λαό την απλή αλήθεια:

πως η κρίση αυτή θα μας χτυπούσε άσχημα και κυρίως θα μας τυραννούσε μακροχρόνια. Και αυτό ήταν εύκολο να το συμπεράνει κανείς λόγω των τεράστιων δομικών αδυναμιών της Ελληνικής οικονομίας που η παγκόσμια κρίση έφερε δραματικά στο φως αλλά επίσης και λόγω του γεγονότος πως οι απαραίτητες διαρθρωτικές και δομικές αλλαγές στο Ελληνικό Οικονομικό Μοντέλο Ανάπτυξης θα ήταν δυσχερέστερες σε περίοδο παγκόσμιας ύφεσης παρά σε περίοδο ανάπτυξης.

Πίνακας 1: Το Δημόσιο Χρέος της Χώρας 1970 - 2010

Το Ελληνικό Μοντέλο Ανάπτυξης ήταν πράγματι στρεβλό, κρατικοδίαιτο και θνησιγενές στη βάση του. Το γεγονός πως αυτή η βάση υπήρξαν η κατανάλωση, η οικοδομή (κυρίως ιδιωτική κατοικία) και ο τραπεζικός δανεισμός, οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στην τελική εξάντληση της όποιας δυναμικής του με την παραμικρή εξωτερική δυσκολία. Και η παγκόσμια κρίση – με συνέπεια τον περιορισμό έως εξαφανίσεως – του εξωτερικού δανεισμού πράγματι σηματοδότησε στις αρχές του 2010 το τέλος του. Συνέπεια αυτής της απότομης κατάρρευσης του Ελληνικού Μοντέλου Ανάπτυξης, υπήρξε η ραγδαία επιδείνωση όλων τω μεγεθών της Ελληνικής Οικονομίας: Απασχόληση, μισθοί, ΑΕΠ, κλπ. όπως φαίνεται στον πίνακα 2 που ακολουθεί. Αυτή η επιδείνωση έγινε αντιληπτή ως Αρμαγεδδών στην Ελληνική Κοινωνία λόγω του σύντομου διαστήματος μέσα στο οποίο συνέβη αλλά και λόγω της έντασής της. Αυτά τα δύο ήταν συνέπειες αφενός της επιβολής εκ μέρους των «εταίρων» μας «σφιχτών» και αυστηρών ως προς τους στόχους μνημονίων, αφετέρου της επιλογής των Ελληνικών Κυβερνήσεων (κυρίως του ΓΑΠ) να εφαρμόσουν επιλεκτικά και καταστροφικά μέτρα άμεσης απόδοσης όπως οριζόντιες περικοπές μισθών και συντάξεων, αύξηση των έμμεσων φόρων, επιβολή χαρατσιών, οριζόντια αύξηση της φορολογίας μέσω μείωσης του αφορολόγητου, περικοπής των φοροαπαλλαγών και άδικης αύξησης των αντικειμενικών κριτηρίων, περικοπή των δημόσιων επενδύσεων, κλπ. Δυστυχώς, καμία κυβέρνηση μέχρι σήμερα δεν έχει αναλάβει δράση στην κατεύθυνση των δομικών και διαρθρωτικών αλλαγών που είναι απαραίτητες καθώς και σε στοχευμένη μείωση των δημόσιων δαπανών. Συνέπεια αυτής της αδράνειας των κυβερνόντων αλλά και της πίεσης των μνημονίων των «εταίρων», ήταν η παρατεταμένη και εντεινόμενη ύφεση που πλήττει την Ελληνική Κοινωνία απειλώντας να την οδηγήσει στη διάλυση.

Πίνακας 2: Βασικά Οικονομικά Μεγέθη της Χώρας τα τελευταία 30 χρόνια

Η ταμπακιέρα

Ας δούμε που βρισκόμαστε σήμερα και κατά πόσον μπορούμε να ελπίζουμε σύντομα σε Ανάπτυξη.

Η Πατρίδα μας θα έχει το 2012 πρωτογενές έλλειμμα αρκετών δις ευρώ (ακόμη δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πόσα) στον δημόσιο τομέα της. Αν προσθέσει κανείς και το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου θα καταλήξει αβίαστα στο συμπέρασμα πως για να διατηρήσουμε έστω το (μειωμένο) σημερινό επίπεδο διαβίωσης θα χρειαστούμε και φέτος (όπως και του χρόνου) τη βοήθεια των «εταίρων» μας με τη μορφή δανεισμού. Άρα οποιαδήποτε σκέψη για μονομερή αποχώρηση της χώρας από τη δανειακή σύμβαση (και το μνημόνιο που τη συνοδεύει) μας οδηγεί κατευθείαν σε στάση πληρωμών (χρεοκοπία) και έξοδο από τη ζώνη του ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση, ανάμεσα σε άλλα θα ήμασταν υποχρεωμένοι να ισοσκελίσουμε ΑΜΕΣΑ το ισοζύγιο του Δημόσιου Τομέα. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει σε λίγους μήνες να πάρουμε μέτρα ισοδύναμα με αυτά που θα παίρναμε σε μερικά χρόνια με ότι αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται για τον κοινωνικό ιστό και το επίπεδο διαβίωσης της πλειοψηφίας  των εργαζομένων. Στο βαθμό που η επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης είναι ένα «ταγκό» για δύο (προϋποθέτει δηλαδή την εθελούσια συμμετοχή των δανειστών μας) είναι αδύνατον να στηριχθεί σοβαρή πολιτική στην πιθανότητα αυτή, κυρίως όταν η χώρα έχει χάσει κάθε ίχνος αξιοπιστίας στην Ευρώπη και διεθνώς. Μένει λοιπόν μονάχα μια λέξη που ενώ ακούγεται μαγική, συγχρόνως μοιάζει και άπιαστο όνειρο: ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Ας δούμε αν και πως μπορούμε να την επιτύχουμε σχετικά σύντομα και κυρίως με ποιες προϋποθέσεις και ποιες αλήθειες που πρέπει να ξέρει ο Ελληνικός Λαός και κανείς δεν τολμά να του τις πει.

Όπως είναι γνωστό, για να επιτύχεις ανάπτυξη, πέραν όλων των άλλων εργαλείων (διαρθρωτικές αλλαγές, μείωση γραφειοκρατίας, βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος, κλπ), χρειάζονται οπωσδήποτε χρήματα. Τα μόνα σίγουρα χρήματα προς το παρόν, είναι τα 13 δις περίπου που έχουμε «λαμβάνειν» από το ΕΣΠΑ. Μην ξεχνάμε όμως ότι ατά τα χρήματα θα επενδυθούν σε βάθος χρόνων και κυρίως είναι ίσως οι ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ καθαρές εισροές  που θα «δούμε» από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μην ξεχνάμε πως παρόμοια κονδύλια (μεγαλύτερα σε μέγεθος) είχαν εισρεύσει επίσης στη χώρα πολλές φορές στο άμεσο παρελθόν και «χάθηκαν» στα γρανάζια του στρεβλού και αχόρταγου Ελληνικού Μοντέλου Ανάπτυξης. Κατά τα άλλα, δεν διακρίνεται  δυνατότητα χρηματοδότησης για ανάπτυξη στο άμεσο μέλλον ούτε από το εξωτερικό, ούτε από τις τράπεζες που συνολικά φαίνεται (όπως προβλέπει η UBS) να χάνουν συστηματικά τις καταθέσεις των αποταμιευτών κυρίως λόγω της παρατεινόμενης ύφεσης. Μην ξεχνάμε ακόμη ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι «εκτεθειμένες» στην ΕΚΤ, μια «εκκρεμότητα» που σε βάθος χρόνου πρέπει να ληφθεί υπόψη. Κάποια κονδύλια που θα μπορούσαν να βρεθούν από την ΕΤΕΠ, είναι ακόμη στην φάση των ευχολογίων αλλά ακόμη και αν κάτι τέτοιο γίνει πράξη, τα ποσά θα είναι μάλλον ελάχιστα σε σχέση με αυτά που έχει ανάγκη η Ελληνική Οικονομία για να επανεκκινήσει. Όλα αυτά μας δείχνουν πως η πορεία προς την  Ανάπτυξη ακόμη και αν επιτευχθεί δεν θα είναι μια ομαλή πορεία και κυρίως θα εμπεριέχει σκληρές  αλήθειες που ο Ελληνικός Λαός θα πρέπει να γνωρίζει.

Ας δούμε λοιπόν μερικές από αυτές με απλά λόγια:

1. Δεν πρόκειται να υπάρξει ανάπτυξη ακολουθώντας το ίδιο οικονομικό μοντέλο που ακολουθούσαμε μέχρι τώρα. Ο κρατισμός, οι πελατειακές σχέσεις, ο κρατικοδίαιτος ιδιωτικός τομέας πρέπει να τελειώσουν μια και καλή. Το μοντέλο που απομένει είναι το φιλελεύθερο μοντέλο των ανοικτών αγορών που εφαρμόζουν οι αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, με ένα συμφωνημένο μεταξύ των κοινωνικών εταίρων επίπεδο κρατικού ελέγχου. Υπάρχει φυσικά και το μοντέλο του Σοσιαλιστικού Συγκεντρωτισμού που προτείνει το ΚΚΕ αλλά αυτό προς το παρόν δεν προκρίνεται από την Ελληνική Κοινωνία. Ο νέο μοντέλο ανάπτυξης θα πρέπει να δίνει έμφαση στις εξαγωγές, στον τουρισμό, στον πρωτογενή τομέα, στις υποδομές, στη ναυτιλία και στην καινοτομία. Δυστυχώς, κανείς δε έχει ενημερώσει τους πολίτες για την επόμενη μέρα σε ένα τέτοιο μοντέλο, με συνέπεια να υπάρχει στην Κοινωνία μια διαρκής σύγχυση που επιτείνεται από τους τελευταίους σπασμούς του κρατικοδίαιτου κομματιού της που μάχεται λυσσαλέα σε μάχες οπισθοφυλακής για την διατήρηση των άνομων προνομίων του.
2. Η Ανάπτυξη θα έλθει μέσα από ΟΔΥΝΗΡΕΣ αλλαγές που ίσως «στεναχωρήσουν» κάποια κομμάτια της κοινωνίας κα μάλλον θα ταλαιπωρήσουν το σύνολό της για πολλά από τα επόμενα χρόνια. Μπορεί να δούμε τον αριθμό των εμπορικών καταστημάτων να μειώνεται με το κλείσιμο και άλλων. Μπορεί να υπάρξει μείωση στον χώρο  των υπηρεσιών (δημόσιος τομέας, δημοσιογράφοι, δικηγόροι, ασφαλιστές, ιατροί, μεσάζοντες μπορεί να δουν την ανεργία τους να μεγαλώνει). Κάποιοι, μπορεί να χρειαστεί να στραφούν στην επαρχία και να ασχοληθούν σε εργασίες γης (και άλλες που μέχρι σήμερα θεωρούσαμε «υποτιμητικές», όπως η κτηνοτροφία) και μάλιστα αρχικά με μειωμένες αποδοχές.
3. Για να υπάρξει Ανάπτυξη θα πρέπει να υπάρξει εισροή κεφαλαίων από «έξω». Αυτό θα συμβεί μέσω ιδιωτικοποιήσεων, ξένων επενδύσεων, πωλήσεων εγχώριων εταιρειών, πωλήσεων θυγατρικών ελληνικών εταιρειών, δανεισμού ελληνικών ομίλων από ξένες τράπεζες, κλπ. Στην Ελλάδα δυστυχώς «λεφτά δεν υπάρχουν». Θα πρέπει να υπάρξουν επίσης συνενώσεις μεγάλων επιχειρήσεων με συνέπεια κάποιες να αναγκαστούν να κλείσουν (η ισχύς εν τη ενώσει). Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο μοντέλο στον πρωτογενή τομέα (αγροτική – κτηνοτροφική παραγωγή) που μπορεί να ενισχυθεί με θεωρητικά καταρτισμένο προσωπικό που θα έρθει από τα αστικά κέντρα «μεταφυτεύοντας» στην ύπαιθρο επιχειρηματικότητα και ανταγωνιστικότητα. Θα πρέπει να υπάρξει πτώση τιμών των ενοικίων (κυρίως) των επαγγελματικών ακινήτων. Θα πρέπει να γίνουν αλλαγές στο λιανικό εμπόριο (εμπορικά κέντρα), στον τουρισμό (στοχευμένος τουρισμός υψηλού επιπέδου όλο το χρόνο), στις κατασκευές. Κυρίως, θα πρέπει να υπάρξει εξορθολογισμός της χρηματοδότησης τόσο των επιχειρήσεων όσο και των νοικοκυριών. Θα πρέπει να στραφούμε σε χρηματοδότηση των καταναλωτικών αναγκών με ΊΔΙΑ κεφάλαια και των επιχειρηματικών σχεδίων μέσω ενός αναδιοργανωμένου και λειτουργούντος με επιχειρηματικά κριτήρια τραπεζικού τομέα. Τα “Business Plan” θα πρέπει να είναι τα κριτήρια των στοχευμένων χρηματοδοτήσεων σε βιώσιμα και εξωστρεφή (κυρίως) επιχειρηματικά σχήματα.

Τα Συμπεράσματα

Εν κατακλείδι, ας δοκιμάσουμε να κωδικοποιήσουμε τις αλήθειες που θα έπρεπε να ειπωθούν στον Λαό, από την παρούσα κυβέρνηση αν θέλει πραγματικά (πράγμα που το πιστεύω ακόμη) να προχωρήσει τη χώρα μπροστά. Η Ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί αλλά θα έχει και ΘΥΜΑΤΑ. Δυστυχώς, μπορεί να μην αφορά τους πάντες. Κάποιοι θα χάσουν προσωρινά, μέχρι να μπορέσουν να ορθοποδήσουν αργότερα. Η βίαιη αλλαγή του μοντέλου Ανάπτυξης (καθώς δεν γίνεται αλλιώς) θα έχει τις παράπλευρες απώλειές της από τις τάξεις των δημοσίων υπαλλήλων, των κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών, από τους υπερδανεισμένους (νοικοκυριά ή επαγγελματίες) και από όσους ασχολούνται με το εμπόριο διαρκών καταναλωτικών αγαθών (αυτοκίνητα, συσκευές, κλπ), με τη λιανική και με τις υπηρεσίες. Το χειρότερο είναι πως η Ανάπτυξη δυστυχώς θα ξεκινήσει από επίπεδο εισοδημάτων ακόμη χαμηλότερο από το σημερινό. Δηλαδή, η εσωτερική υποτίμηση θα συνεχίζεται για κάποιο διάστημα, ακόμη και τη στιγμή που η πολυπόθητη Ανάπτυξη θα έχει ξεκινήσει. Τελικά, η Ανάπτυξη θα έρθει, αλλά οι ρυθμοί της θα είναι χαμηλότεροι από τους προβλεπόμενους τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια. Το καλό είναι ότι αν γίνει με αυτές τις προϋποθέσεις και κανόνες θα έχει όλα τα εχέγγυα ώστε να είναι τουλάχιστον μεγάλη σε χρονική διάρκεια.