Μπορεί να γίνει πόλεμος στην Ευρώπη σήμερα;

Μιλώντας στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα, ο Πολωνός υπουργός Οικονομικών Jan Vincent-Rostowski διατύπωσε την εξής ανησυχητική προειδοποίηση: «Πρέπει πάση θυσία να σώσουμε την Ευρώπη. Ο κίνδυνος για έναν πόλεμο στα επόμενα δέκα χρόνια… είναι ένα πιθανό σενάριο. Αν εξαφανιστεί η ευρωζώνη, αν εκραγεί, τότε η ΕΕ δεν θα επιβιώσει. Και αν δεν αντέξει η ΕΕ, το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα κινδυνέψει, και μπορεί να οδηγηθούμε σε μια κατάσταση, όπου σε κάποια χρόνια ίσως προκύψει κάποιος ακόμη πιο μεγάλος κίνδυνος…».
Πολλοί απόρησαν; Πόλεμος στην Ευρώπη;
Μάλλον απίθανο, ειδικά αν σκεφτούμε ότι οι περισσότεροι από τους Ευρωπαίους σήμερα δεν ήταν καν ζωντανοί την εποχή των τελευταίων μεγάλων συγκρούσεων.
Πράγματι, στις αρχές της δεκαετίας του `90, η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε μέσα από έναν αιματηρό πόλεμο, δίπλα μας. Τότε όμως, όλα αυτά έμοιαζαν απόμακρα, αν και απείχαν ελάχιστες μόνο ώρες απόσταση.
Σήμερα υπάρχουν κάποια βάσιμα επιχειρήματα για το πώς ένας πόλεμος είναι μάλλον απίθανος. Ισχύουν όμως, ειδικά εν όψει της καταιγίδας που απειλεί να σαρώσει την ΕΕ;
Ένα επιχείρημα είναι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα το επιτρέψουν. Αλλά για ποιους ηγέτες μιλάμε; Υπάρχουν οραματιστές; Μάλλον όχι. Και μια κατάρρευση της Ευρώπης, όχι μόνο θα έφερνε στο προσκήνιο ένα νέο τύπο ηγέτη, αλλά αυτός ο νέος τύπος θα επιτάχυνε την κατάρρευση.
Ήδη αρχίζουμε να βλέπουμε αυτόν τον νέο τύπο ηγετών, να εμφανίζεται στις περιφερειακές εθνικές πολιτικές σκηνές. Και δυστυχώς αυξάνεται η επιρροή τους μέρα με τη μέρα.
Οι Φλαμανδοί εθνικιστές, για παράδειγμα, έχουν μετατρέψει τον σχηματισμό μιας βελγικής κυβέρνησης σε απίθανη εξίσωση. Στην Ουγγαρία βλέπουμε επιρροές που οδήγησαν στην ψήφιση Συντάγματος, με γεύση 19^ου αιώνα. Οι Αληθινοί Φιλανδοί, και οι Σλοβάκοι νεοφιλελεύθεροι, αν και μειοψηφίες, έχουν καταφέρει να πείσουν τις κυβερνήσεις τους να επιβάλουν σκληρούς όρους στον δανεισμό των Ελλήνων.
Για όλους αυτούς, η εθνική περηφάνια είναι πιο σημαντική από την διάσωση της Ευρώπης. Στην Γαλλία, με τον κίνδυνο το κυβερνών κόμμα να χάσει ψήφους από το Εθνικό Μέτωπο, αρχίζει τώρα και κινδυνολογεί για την παρουσία των Ρομά στη χώρα.
Ομοίως, στην Ολλανδία, οι εκεί ακροδεξιοί πιέζουν την κυβέρνηση να πάρει μια παράλογα εχθρική στάση απέναντι στην συμμετοχή της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στη Συνθήκη Σένγκεν. Τα παραδείγματα είναι άπειρα.
Οι πολιτικοί αυτού του είδους χαρακτηρίζονται, όχι από τάσεις συμβιβασμού, αλλά από μια υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων, ασχέτως κόστους, πολεμώντας πραγματικές, ή και φανταστικές απειλές, και «διορθώνοντας ιστορικά λάθη». Τι θα κάνουν αν ποτέ αναλάβουν την εξουσία; Θα απογοητεύσουν τους ψηφοφόρους τους, θα δείξουν αδυναμία, θα διαπραγματευτούν; Ή θα το πάνε μέχρι τέλους;
Ένα άλλο επιχείρημα είναι ότι «Δεν υπάρχουν πλέον λόγοι για έναν ευρωπαϊκό πόλεμο». Έτσι νομίζουμε. Η ευρωπαϊκή όμως προσπάθεια για ολοκλήρωση των τελευταίων χρόνων, και η κοινωνική και οικονομική επιτυχία, απλά κουκούλωσαν τις υποβόσκουσες παλιές εντάσεις, που μπορούν να ξεπροβάλλουν ανά πάσα στιγμή.
Υπάρχει το ενδεχόμενο δημιουργίας νέων συμμαχιών, με τις αδύναμες χώρες να συσπειρώνονται γύρω από τις «μεγάλες δυνάμεις». Και όσο θα ξεθωριάζει η ενιαία αγορά, θα αρχίσει και η εξάρτηση των ασθενών οικονομιών από τις ισχυρές.
Θα δούμε μια νέα εσωτερική αποικιοκρατία, με τις κυβερνήσεις να στηρίζουν τις μεγάλες εταιρίες. Ο εμπορικός ανταγωνισμός θα προκαλέσει συγκρούσεις που σήμερα φαντάζουν απίθανες.
Αυτή τη στιγμή ήδη υπάρχουν σημαντικές εθνικές τριβές στο Βέλγιο, στην Ισπανία, στη Κορσική, μεταξύ Ρουμάνων και Ούγγρων, Ούγγρων και Σλοβάκων, και τέλος να μη ξεχνάμε τα Βαλκάνια!
Αν εκλείψει το ευρωπαϊκό όραμα, θα ξαναβγούν στην επιφάνεια οι εθνικές διεκδικήσεις. Στα Βαλκάνια, το κάθε κράτος θέλει να γίνει «μεγάλο». Για να είναι όμως κάποιο κράτος μεγάλο, ο γείτονάς του θα πρέπει να είναι μικρός. Φαύλος κύκλος δηλαδή.
Ένα ακόμη επιχείρημα είναι πως «οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν έχουν πλέον καμία διάθεση για πόλεμο». Γιατί να θέλουν οι Ευρωπαίοι να βρεθούν σε κάποιο χαράκωμα πολεμώντας, αντί να απολαμβάνουν τη ζωή τους, τους μισθούς τους, τις διακοπές τους, τα κοινωνικά προνόμια, το καλό φαγητό, τις πανέμορφες πόλεις, και όλα όσα απολαμβάνουν ζώντας στην καλύτερη περιοχή του κόσμου; Γιατί να ακολουθήσουν κάποιους «ανισόρροπους ηγέτες;
Τα παραπάνω θα ίσχυαν αν δεν βλέπαμε όλες αυτές τις βίαιες συγκρούσεις που ξεσπούν στις πόλεις της Ευρώπης. Ποιοι συμμετέχουν σ αυτές; Η νέα γενιά, που δεν έχει πια πρόσβαση στα καλά της ευρωπαϊκής μεσαίας τάξης. Νέοι, που στερούνται της ευκαιρίας για απασχόληση, και για μια αξιοπρεπή ζωή. Συμμετέχουν και μετανάστες δεύτερης γενιάς, που δεν έχουν ενσωματωθεί στις κοινωνίες τους, και που υφίστανται μια κρίση ταυτότητας. Τέλος, συμμετέχουν και κάποιοι επαναστάτες χωρίς αιτία.
Υπάρχουν πάρα πολλοί που ευχαρίστως θα συμμετείχαν σε ένα πόλεμο, αν τους τον πρόσφεραν κάποιοι ηγέτες χωρίς αρχές. Αν ανακάλυπταν δηλαδή έναν σκοπό στη ζωή τους.
Θα είχαν την υπόσχεση για έναν καλύτερο και πιο δίκαιο κόσμο, και θα μεθούσαν από τα εθνικιστικά συνθήματα. Ή πιο απλά, θα πείθονταν ότι μπορούν πλέον να ληστεύουν, να λεηλατούν, και να βιάζουν, χωρίς καμιά συνέπεια.
Έτσι δεν ξετυλίχθηκε και το δράμα της Γιουγκοσλαβίας; Σίγουρα, πολλά απ αυτά είναι εντελώς απίθανα να γίνουν σήμερα. Αλλά μπορεί και να γίνουν. Αρκεί να θυμόμαστε την παλιά παροιμία που λέει πως πρέπει να προσέχουμε για το τι ευχόμαστε, μη τυχόν και πραγματοποιηθεί.

Eurozine
http://www.eurozine.com/articles/2011-10-13-nahoi-en.html
Απόδοση: S.A.