Η απαξίωση του πανεπιστημίου

Οπως έχει επανειλημμένα ειπωθεί, το ελληνικό πανεπιστήμιο βιώνει μια βαθιά υπαρξιακή κρίση εγκλωβισμένο σε ένα τέλμα παρακμής που αποδομεί τα εγγενή του χαρακτηριστικά. Η αντίθεση μεταξύ του σημερινού κακέκτυπου και του διαχρονικού προτύπου εκφράζεται κερματισμένα στην καθημερινότητα της πανεπιστημιακής ζωής όπως και στις περισσότερες εκφάνσεις της. Πρόκειται δηλαδή για εκδηλώσεις με αντιφατικές συνιστώσες, ασυμβίβαστες στον κοινό νου, τις οποίες η λογική προσπαθεί να ερμηνεύσει θέτοντας διάφορα ερωτήματα.

- Πώς συμβιβάζεται το από αιώνες αδιαμφισβήτητο ακαδημαϊκό κύρος με τη σημερινή του καταρράκωση από μια παρωχημένη φετιχολατρία που συχνά υποκρύπτει δειλία ή ιδιοτέλεια;
- Πώς συνδέεται ο ιδιαίτερα προσφιλής όρος της αριστείας με την αναξιοκρατία και την απαξίωση των ακαδημαϊκών βαθμίδων μέσω μαζικών εξελίξεων;
- Πώς είναι δυνατόν η αξιοπρέπεια που πρέπει να είναι συνυφασμένη με την προσωπικότητα ενός μέλους της πανεπιστημιακής κοινότητας να παραμερίζεται με τόσο μεγάλη ευκολία από αθέμιτες πιέσεις και συμβιβασμούς, προκειμένου τα ανταποδοτικά οφέλη να διασφαλίσουν, ως το μόνο ζητούμενο, την εξέλιξη στην ανώτερη βαθμίδα;
- Πώς συνδυάζεται η αναγκαιότητα της διάκρισης και ανταγωνιστικότητας του ελληνικού πανεπιστημίου, την οποία πολλοί συχνά επικαλούνται, με την προβολή σθεναρών αντιστάσεων στην αναθεώρηση αναχρονιστικών προγραμμάτων σπουδών;
- Πώς ερμηνεύεται η παραμέληση του εκπαιδευτικού έργου στο σύνολό του και η συνενοχή στο χαμηλό γνωσιακό επίπεδο των φοιτητών, όταν η υπόσταση του πανεπιστημίου αντλείται και αποτιμάται πρωταρχικά από την εκπαιδευτική λειτουργία;
- Πώς συνδυάζεται άτομα με υψηλό επίπεδο διαβίωσης να συμβιβάζονται σε βάθος χρόνου με την υποβάθμιση των δημόσιων χώρων, ακόμα και όταν πρόκειται για τον χώρο εργασίας τους, η δε ανοχή τους να δοκιμάζεται σήμερα με σχετική επιτυχία από τους ξεχειλισμένους κάδους και τους σωρούς των σκουπιδιών;
- Πώς ερμηνεύεται ότι ακόμα και διεθνούς κύρους άτομα με αποτυπωμένες στη μνήμη τους τις εικόνες των ξένων πανεπιστημίων όπου έχουν θητεύσει να ανέχονται το τριτοκοσμικό θέαμα των κτιρίων και των εξωτερικών χώρων;
- Πώς είναι δυνατόν να εγκαταλείπεται απροστάτευτη η δημόσια περιουσία στο έλεος ακραίων μειοψηφιών και περιθωριακών ομάδων όταν προστατεύεται η ιδιωτική;
- Πώς συνδυάζεται η συνεχής επίκληση της αυτονομίας και του αυτοδιοίκητου με την αδυναμία και την απροθυμία διαχείρισης βασικών λειτουργιών;
Και το πλέον θλιβερό ερώτημα που τίθεται είναι πώς οι δημιουργοί του σημερινού πανεπιστημιακού εκτρώματος δεν έρχονται συνειδησιακά αντιμέτωποι με τις καταστροφικές κοινωνικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει ο εθισμός πολλών γενιών φοιτητών σε μια παρακμιακή κατάσταση εχθρική απέναντι στην παιδεία, την επιστήμη και στον πολιτισμό.

Προσεγγίζοντας όλα τα παραπάνω φαινόμενα, διαπιστώνουμε ότι συναρτώνται κατά κύριο λόγο με τα άτομα που συγκροτούν την πανεπιστημιακή κοινότητα και όχι με τους θεσμούς. Δεν μπορεί κανείς να μη συμφωνήσει ότι είναι εύκολα αναγνωρίσιμα βασικά χαρακτηριστικά της σημερινής ελληνικής κοινωνίας, όπως η χαλαρότητα των αξιών και της κοινωνικής συνείδησης, η κατίσχυση του ατομικού συμφέροντος, η απουσία βαθιάς αίσθησης καθήκοντος, η εξοικείωση με τη μη εφαρμογή των νόμων και με την ατιμωρησία. Και το μείζον ερώτημα που τίθεται είναι ποιο είναι το κοινό υπόβαθρο, το οποίο εκλογικεύει αυτά τα φαινόμενα αίροντας τις παραδοξότητες. Την απάντηση τη δίνει η ίδια η νεοελληνική κοινωνία, η οποία αποδεικνύεται διαχρονικά απαίδευτη και αδύναμη να δημιουργήσει παράδοση ευνομίας, συλλογικότητας, περιβαλλοντικής ευαισθησίας και με μια ευρύτερη έννοια, πολιτισμό. Το έλλειμμα πολιτισμού, το οποίο διατηρήθηκε ανεπηρέαστο από τα αναδυθέντα μεσαία στρώματα που διαχειρίσθηκαν την εξουσία τις τελευταίες δεκαετίες, συνιστά τελικά το υπόβαθρο που καθιστά δυνατή τη συνύπαρξη της πανεπιστημιακής ελίτ με τα σκουπίδια. Η αυτοδιάθεση του πανεπιστημίου ως μέσο για οποιαδήποτε ανατροπή ανήκει προς το παρόν στη σφαίρα του εξωπραγματικού.

 Ιωάννα Δελλαδέτσιμα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ