Ποιος και Πώς;

Με αφορμή την πρόταση των ΑΝΕΛ «Χρειάζεται να βρούμε πρώτα τους αξιόλογους και μετά να δούμε αν είναι και αρεστοί» για την επιλογή των διευθυντών των σχολικών μονάδων, παρουσιάζουμε παρακάτω ορισμένες σκέψεις μας.

Το όλο ζήτημα είναι ΠΟΙΟΣ  θα βρει τους «αξιόλογους» και ΠΩΣ θα βρει τους αξιόλογους.

Ποιος;

To ΠΟΙΟΣ θα βρει τους αξιόλογους έχει, βέβαια, σχέση με το «υπηρεσιακό σώμα» που τους επιλέγει.

Στην Ελλάδα είναι (ήταν) τα ΠΥΣΠΕ-ΠΥΣΔΕ, τα οποία έχουν πολλές αμαρτίες στην πλάτη τους. Είναι γνωστό ότι η (διορισμένη) πλειοψηφία κατάρτιζε κατάλογο υποψήφιων διευθυντών και ανεβοκατέβαζε θέσεις (μόρια-βαθμολόγηση) ανάλογα με τα σχολεία που δήλωναν οι εκλεκτοί της παράταξης. Η κομματοκρατία, οι κομματικές δοσοληψίες, η εκδικητική βαθμολόγηση, οι προσωπικές κόντρες και αντιζηλίες, κτλ, έχουν αλλοιώσει καθοριστικά τις επιλογές στα παλιότερα χρόνια, ενώ αυτό μειώθηκε σε κάποιο βαθμό μετά την εισαγωγή των μετρήσιμων μορίων και κυρίως με τον 3848/2010. Ωστόσο, πάντα τα Υπηρεσιακά Συμβούλια, εξ αιτίας της (σκόπιμης) σύνθεσής τους έπλητταν βάναυσα την αξιοκρατία (με την κρατούσα έννοια). Χαρακτηριστικό παράδειγμα. Συνάδελφος που με βάση τα τυπικά του προσόντα βρισκόταν στην 6η θέση, πήρε βαθμολογία από τη «συνέντευξη» που αντιστοιχούσε στην 63η θέση! (Όνομα και Διεύθυνση Εκπαίδευσης στη διάθεση όποιου το ζητήσει). Η συμμετοχή των αιρετών του κλάδου δεν εξασφάλιζε ούτε καν τα προσχήματα, διότι συχνά, οι εκπρόσωποί μας, στο πλαίσιο της ισότιμης αντιμετώπισης και της αποφυγής της «αξιολόγησης», δεν βαθμολογούσαν ή βαθμολογούσαν με άριστα όλους τους υποψήφιους (κομματικούς ή μη). Άρα, απλώς υπήρχε περισσότερη αξιοκρατία απ’ ότι παλιότερα.

Τελικά το παιχνίδι θα παιχτεί στο πόσα μέλη θα έχουν τα Υπηρεσιακά Συμβούλια, πόσα από την «πλειοψηφία», πόσα από τους αιρετούς και φυσικά, πόση βαρύτητα στη συνολική βαθμολογία θα έχει η συνέντευξη. Όλα αυτά, με την προϋπόθεση ότι θα κρίνουν τους νέους διευθυντές τα Υπηρεσιακά Συμβούλια και όχι κάποιο άλλο όργανο.

Οι ΑΝΕΛ προτείνουν ανεξάρτητη Επιτροπή Αξιολογητών. Στην Ελλάδα η λέξη «αξιολόγηση» και τα παράγωγά της, έχουν εξοβελιστεί από τη δημόσια συζήτηση για την παιδεία, ενώ «οι Έλληνες θελήσαντες να διαβούν τον Αίμον, συνέστησαν επιτροπήν….». Οπότε, τίθενται πάλι ζητήματα όπως:

1.    Ποιος θα ορίσει την «ανεξάρτητη» Επιτροπή Αξιολογητών; Μπορεί να είναι ανεξάρτητη αυτή η επιτροπή αν οριστεί από την κυβέρνηση (το Υπ. Παιδείας);

2.    Ποια θα είναι η σύνθεσή της; Μήπως πάλι πηγαίνουμε στη σύνθεση των Υπηρεσιακών Συμβουλίων; Στη χώρα μας αυτές οι «ανεξάρτητες επιτροπές» δεν απολαμβάνουν κύρους και εμπιστοσύνης, παρά μόνο αν ορίζονται διακομματικά από τη Βουλή. Θα ασχοληθεί η Βουλή με τέτοια θέματα; Θα συμμετέχουν, ας πούμε, δικαστικοί, διευθυντές εκπαίδευσης, σχολικοί σύμβουλοι, μέλη ΔΣ συλλόγου διδασκόντων, μέλη του 15μελούς μαθητικού συμβουλίου, εκπρόσωποι του τοπικού Δήμου, συνταξιούχοι διευθυντές, ο εκμεταλλευτής του κυλικείου, η καθαρίστρια, ο Πρόεδρος της  Σχολικής Επιτροπής;

3.    Πόσο θα μετρά η γνώμη της «ανεξάρτητης Επιτροπής Αξιολογητών»; Θα μετρά 50%, όσο και η γνώμη του συλλόγου διδασκόντων; Θα μετρά 60% (40% ο ΣΔ); Θα μετρά λιγότερο από τη γνώμη του Σ.Δ.; Όπως αντιλαμβανόμαστε και το ζήτημα αυτό είναι πολύπλοκο και φορτισμένο πολιτικά.

Αν, όπως προεξοφλείται από ορισμένες πλευρές, ο Σύλλογος Διδασκόντων επιλέγει το διευθυντή της σχολικής μονάδας (μάλιστα για μια μόνο θητεία, χωρίς επίδομα ή με ελάχιστο επίδομα 50€), πιθανώς να συμβούν ορισμένα από τα παρακάτω:

1.    Ο ΣΔ ικανοποιημένος από τον νυν διευθυντή τον επανεκλέγει ή ο ΣΔ δυσαρεστημένος (για όλους τους λόγους του κόσμου) δεν τον επανεκλέγει.

2.    Εκλέγεται νέος διευθυντής με αξιόλογα προσόντα, τυπικά και ουσιαστικά και απολαμβάνει της στήριξης όλου του συλλόγου. Το σχολείο αυτό θα πάει καλά, αρκεί ο νέος διευθυντής να έχει όραμα, επιμονή, πολλές δυνάμεις και εν τέλει όλα τα χαρακτηριστικά του καλού διευθυντή.

3.    Εκλέγεται ο «άτυπος ηγέτης» του σχολείου (βλ. ΑΟΔΕ, κεφ.3, Σαΐτης, 2005, κα ), που είναι εκπαιδευτικός με ειδικά χαρακτηριστικά (ηγετική προσωπικότητα χωρίς «περιττές» αναστολές, αρχηγός μια κλίκας που στηρίζει τη στοιχειώδη λειτουργία του σχολείου απολαμβάνοντας ταυτόχρονα «ειδικά προνόμια». Είναι πιθανό να πετύχει ο «άτυπος» ως διευθυντής, αν έχει την υποστήριξη όλου του συλλόγου. Αντίθετα, αν υπηρετήσει την κλίκα, το σχολείο θα διαλυθεί πολύ σύντομα.

4.    Εκλέγεται ο αδύναμος κρίκος, αλλά «καλός άνθρωπος». Είναι πιθανό η ηγετική κλίκα να εκλέξει αχυράνθρωπο του χεριού της, για προφανείς λόγους. Στην περίπτωση αυτή η πρόγνωση για την πορεία του σχολείου δεν είναι αισιόδοξη.

Εδώ όμως τίθεται το ζήτημα: οι σύλλογοι διδασκόντων θα επιλέξουν τον διευθυντή του σχολείου χωρίς καταγεγραμμένα και συμφωνημένα κριτήρια; Θα γίνει μια απλή (όχι και τόσο απλή βέβαια) μυστική ψηφοφορία μεταξύ των υποψηφίων; Σκεφτείτε ένα σύλλογο στον οποίο είναι υποψήφιοι τρεις εκπαιδευτικοί και ο διευθυντής εκλέγεται με μια ψήφο διαφορά. Πώς θα κρατήσει το σχολείο; (προφανώς, όσοι τον ψηφίσουν, θα φροντίσουν τεχνηέντως να του το γνωστοποιήσουν και στο τέλος όσοι τον «ψήφισαν» θα είναι διπλάσιοι της δύναμης του συλλόγου….). Είναι σκόπιμο ή χρήσιμο ή απαραίτητο να υιοθετήσει ο σύλλογος, εκ των προτέρων, κάποια κριτήρια με βάση τα οποία θα πρέπει να κριθούν οι υποψήφιοι; Μήπως έτσι πάμε πάλι στην (επάρατο) αξιολόγηση;

Δεύτερο θέμα που τίθεται είναι το θέμα της δημοκρατίας: η δημοκρατία εξαντλείται στην εκλογή διευθυντή από το σύλλογο διδασκόντων; Οι γονείς, των οποίων τα παιδιά υποχρεώνονται να φοιτήσουν σε συγκεκριμένα σχολεία με βάση την χωροταξική κατανομή, δεν έχουν δικαίωμα να επιλέγουν τον διευθυντή ή τον δάσκαλο ή το σχολείο που θέλουν για τα παιδιά τους; Δεν έχουν αυτοί δημοκρατικό δικαίωμα επιλογής; Χωροταξική κατανομή σημαίνει αναγκαστική φοίτηση (τουλάχιστον για την υποχρεωτική εκπαίδευση) σε συγκεκριμένο σχολείο χωρίς δικαίωμα επιλογής. Εδώ δεν πρέπει να υπάρχει δημοκρατία; Βέβαια, ας μη πάμε σε ακραία νεοφιλελεύθερα σχήματα που κατέληξαν σε κλείσιμο σχολείων, απώλεια θέσεων εργασίας κτλ  με το περίφημο «κουπόνι», ωστόσο, η δημοκρατία δεν πρέπει να αποτελεί αλα καρτ δικαίωμα και επιλογή ορισμένων.

Το παλιό σύστημα

Σε κάποιες χώρες, όπως συνέβαινε κι εδώ τα τελευταία χρόνια (Ν.3848/2010), παίρνουν υπόψη τους σπουδές, μόρφωση, επιμόρφωση, δραστηριότητα στη διάρκεια των χρόνων της υπηρεσίας, κοινωνική προσφορά κτλ. Από αυτούς που έχουν τέτοια προσόντα διαλέγουν και παίρνουν τους διευθυντές των σχολείων. Σε άλλες, συνυπολογίζεται και η γνώμη της τοπικής κοινωνίας, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των γονέων.
Κανένας δεν εγγυάται 100% ότι όποιος διαθέτει περισσότερα προσόντα που έχουν σχέση με τη δική του επιμόρφωση, τις επιπλέον σπουδές, κοινωνική προσφορά κτλ, ότι θα είναι καλύτερος διευθυντής από κάποιον άλλον που απλώς "έκανε τη δουλειά του". Ωστόσο, είναι πραγματικά αμφιλεγόμενο να αφήνεις την επιλογή του πιο σημαντικού στελέχους της παιδείας, του διευθυντή σχολικής μονάδας, σε ένα κατ' έτος διαφοροποιούμενο σώμα, με διαφορετική κουλτούρα κατά σχολική μονάδα, υποκείμενο κυρίως σε σχέσεις εξάρτησης και όχι αλληλεξάρτησης. Ασφαλώς ο σύλλογος διδασκόντων σε ένα δημοκρατικό σύστημα έχει λόγο και μάλιστα βαρύνοντα. Όμως, αν δεν καταγραφούν τα χαρακτηριστικά του άριστου διευθυντή (σύμφωνα με την παιδαγωγική ιδεολογία του εκάστοτε νομοθετούντος) τότε πιθανώς θα υπάρξουν διαφορετικά κριτήρια επιλογής και φυσικά διαφορετικά αποτελέσματα. Ο κ. Ματσαγγούρας πρόσφερε τουλάχιστον αυτή την υπηρεσία: κατέγραψε το προφίλ του άριστου διευθυντή (για την τότε κρατούσα κατάσταση), οπότε ο καθένας έβρισκε τη θέση του πάνω στη γραμμή ανεπαρκής-άριστος. Αλλάζοντας τα χαρακτηριστικά στοιχεία (το προφίλ), μπορεί και η νέα κυβέρνηση να σκιαγραφήσει τον "άριστο διευθυντή" ώστε να βοηθήσει τους Συλλόγους Διδασκόντων και τα Υπηρεσιακά Συμβούλια (ή όποιον κρίνει) να κρίνουν. Ασφαλώς, είναι χρήσιμη και η γραπτή εξέταση. Πάντως, το να ισχυρίζεται κάποιος ότι η διεθνής βιβλιογραφία για το θέμα (που είναι ογκωδέστατη) είναι για  τα σκουπίδια, δεν είναι και η πιο επαναστατική αντίληψη για τα πράγματα.

Η κυβέρνηση αυτή είναι μια αριστερή κυβέρνηση και θα δώσει τις εξετάσεις της ως τέτοια και όχι ως συγκυβέρνηση με το μικρό κόμμα των ΑΝΕΛ. Δικαιούται να αλλάξει τα πράγματα, διότι οι ψηφοφόροι την ψήφισαν γνωρίζοντας ότι ψηφίζουν ένα αριστερό κόμμα. Ευχόμαστε να βρεθεί η καλύτερη λύση που να εξασφαλίζει:

1.    Ηρεμία στα σχολεία

2.    Αποτελεσματικότητα στην επιδίωξη του σκοπού της παιδείας

3.    Αξιοποίηση των πιο άξιων για τη θέση του διευθυντή

4.    Δικαιοσύνη και συμβατότητα με το Σύνταγμα της χώρας

Του Δημήτρη Καλαϊτζίδη
Διευθυντή του ΡΑΛΛΕΙΟΥ ΓΕΛ Θ. ΠΕΙΡΑΙΑ

http://www.esos.gr/arthra/37630/poios-kai-pos