Πόσο δωρεάν εἶναι ἡ Ἀνώτατη Ἐκπαίδευση;

 

ΣΤΙΣ 20 Ἀπριλίου τοῦ 1989 δύο φοιτητές τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης…

… ὁ ὑπογράφων καί ὁ νῦν Βουλευτής τῆς ΝΔ Εὐριπίδης Στυλιανίδης, δημοσιεύσαμε στόν θρυλικό «Οἰκονομικό Ταχυδρόμο» τοῦ Γιάννη Μαρίνου μία μελέτη πού εἴχαμε ἤδη ὑποβάλει στίς ἀρχές τῆς ἴδιας χρονιᾶς (ὡς μέλη τῆς ΔΑΠ-ΝΔΦΚ) στήν Ἐπιτροπή Προγράμματος τῆς ΝΔ. Ὁ τίτλος της ἦταν «Γιατί λέμε ναί στά Ἰδιωτικά Πανεπιστήμια» καί ἡ ἀνταπόκριση πού εἶχε βρεῖ ἕως ἐκείνη τήν στιγμή στό ἐσωτερικό τοῦ κόμματος ἦταν ἀπό χλιαρή ἕως ἐχθρική. Κρατισμός δέν ὑπῆρχε μόνον στήν Ἀριστερά, κρατισμός ὑπῆρχε καί στήν ΝΔ.

Κορυφαῖα στελέχη τοῦ κόμματος, δικηγόροι, καθηγητές Νομικῆς πού ἀξιοποιοῦσαν τήν πανεπιστημιακή ἕδρα ὡς πρόσθετο κῦρος γιά τήν ἐπαγγελματική τους πορεία ἀντιδροῦσαν μέ τό ἄνοιγμα τῆς ἐπετηρίδας. Καί ἐπιχειροῦσαν νά ὑποβαθμίσουν τήν πρόταση τῶν ἄγνωστων νεαρῶν. Ἡ δημοσιότητα πού ἔλαβε ὅμως ἦταν ἀρκετή γιά νά μᾶς ἀπαντήσει ὁ ἴδιος ὁ Πρόεδρος τοῦ κόμματος Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης –κάπου στό ἀρχεῖο μας ἔχουμε τήν ἐπιστολή του– καί νά περιληφθεῖ γιά πρώτη φορά στό προγραμματικό πλαίσιο τῆς ΝΔ ἀναφορά γιά τήν ἵδρυση μή κρατικῶν, μή κερδοσκοπικῶν ΑΕΙ.

Ἄν καί δύο φορές ἀπό τότε ἡ ΝΔ ἀπέτυχε (τό 2007 ἐξ αἰτίας τοῦ βέτο Βενιζέλου στόν Γιῶργο Παπανδρέου, τό 2019 ἐξ αἰτίας τοῦ καθυστερημένου ΣΥΡΙΖΑ) νά ἀναθεωρήσει τό ἄρθρο 16, ἡ πρωτοβουλία μας ἐκείνη εἶναι μερικά ἀπό τά πράγματα γιά τά ὁποῖα τολμῶ νά πῶ πώς καμαρώνουμε στήν ζωή μας. Πολλῷ δέ μᾶλλον ὅταν τήν πρότασή μας αὐτή τήν θέσαμε στήν βάσανο τῆς ψηφοφορίας τῆς Γενικῆς Συνέλευσης τῶν Φοιτητῶν Νομικῆς Θράκης καί κερδίσαμε μέ ψήφους 83-75. Ὅπως κερδίσαμε τότε καί τήν ψηφοφορία γιά τό Erasmus ἀπό τό ὁποῖο ἐπωφελήθηκαν διανύοντας μέρος τῶν σπουδῶν τους σέ εὐρωπαϊκά ΑΕΙ δέκα ἑκατομμύρια Ἑλληνόπουλα –ὅπως μέ ἐνημέρωσε προσφάτως ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς καί παλαιός φίλος Μαργαρίτης Σχοινᾶς. Θυμήθηκα αὐτή μας τήν πρωτοβουλία –ἔχει λάβει καί μορφή βιβλίου ὑπό τόν τίτλο Ἡ Δικτατορία τῶν Μετριοτήτων (ἐκδόσεις Σιδέρης, 2007) –ἀκούγοντας προχθές στήν Βουλή τήν ἡγεσία ὅλων τῶν ἀριστερῶν κομμάτων τῆς ἀντιπολίτευσης κατά τήν συζήτηση τοῦ νσ γιά τήν Ἐκπαίδευση. Τοῦ κυρίου Τσίπρα περιλαμβανομένου ὁ ὁποῖος ἐμπιστεύεται τά παιδιά του στήν ἰδιωτική ἐκπαίδευση καί ὄχι στά δημόσια σχολεῖα τῶν Ἀμπελοκήπων. Τήν θυμήθηκα γιατί ἡ μιζέρια καί ἡ παντελής ἔλλειψη ἐπαφῆς τῆς Ἀριστερᾶς μέ τήν διεθνῆ πραγματικότητα καί τόν ἐξωτερικό μας περίγυρο παραμένει ἴδια καί ἀπαράλλακτη, δεκαετίες τώρα. Ὅποια ἐπιχειρήματα ἀντιμετωπίζαμε τότε στά Ἀμφιθέατρα ἀκοῦμε καί τώρα στό Κοινοβούλιο. Τότε μᾶς ἔλεγαν ὅτι τό Erasmus καί τά μή κρατικά ΑΕΙ –ἔχω τά φυλλάδια τῆς ΚΝΕ τοῦ 1987 στό ἀρχεῖο μου δῶρο γιά τό Μουσεῖο Ἀπολιθωμάτων– θά δημιουργήσουν ἐλίτ καί πτυχιούχους δύο ταχυτήτων. Ἀνοησίες. Ἡ μόνη «ἐλίτ» πού δημιουργήθηκε τελικῶς εἶναι οἱ τέως Κνίτες πού μετακόμισαν στό οἰκονομικό καί πολιτικό σύστημα τό ὁποῖο κατήγγειλαν. Μέ τήν καλή ἔννοια τό λέω. Ἄκουγα προχθές τόν ἀγαπητό Τάκη Θεοδωρικάκο, Γραμματέα τῆς ΚΝΕ στήν ἐποχή μας (ἡ φωτό του περιλαμβάνεται στό ἐπίσημο λεύκωμα μέ τήν ἱστορία 100 χρόνων ΚΚΕ) νά ὑπερασπίζεται ἀπό τοῦ βήματος τήν ἀναθεώρηση τοῦ ἄρθρου 16 καί ἀπό κοντά τόν φίλτατο Μιχάλη Χρυσοχοΐδη νά ὑπερασπίζεται τήν ΔΑΠ καί –γιατί νά τό κρύψωμεν ἄλλως τε– ἕνα γλυκόπικρο χαμόγελο ἱκανοποίησης σχηματιζόταν στά χείλη μου. Σήμερα ἀκοῦμε τήν Ἀριστερά νά κλαίει γοερά γιά τούς 25.000 χιλιάδες νέους πού μέ τόν νόμο Κεραμέως θά μείνουν ἐκτός Πανεπιστημίου καί θά πληρώνουν δίδακτρα στά Κολλέγια. Χαμογελῶ καί πάλι. Χαμογελῶ γιατί ὑπάρχουν τρία θεμελιώδη ἐρωτήματα πού δέν ἄγγιξε ἡ συζήτηση στήν Βουλή –ἀνέμενα νά τό πράξει ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης– ἀλλά ἴσως τοῦ διέφυγε. Αὐτοί πού κλαῖνε γοερά γιά τό κακό πού θά βρεῖ τήν ἑλληνική οἰκογένεια τῆς ὁποίας οἱ βλαστοί της θά ἐγγραφοῦν σέ «ἀμφιβόλου ποιότητος» κατ’ αὐτήν ἰδιωτικά κολλέγια πρέπει νά ἀπαντήσουν:

1. Πόσο ἀντιστοιχοῦν στήν ἀγορά ἐργασίας τά σημερινά τμήματα δημοσίων πανεπιστημίων, ΑΕΙ καί ΤΕΙ; Ἔχει ἀσχοληθεῖ κανείς νά ἐκπονήσει μιά μελέτη γιά νά δεῖ πόσα ἀπό τά πτυχία αὐτῶν τῶν τμημάτων ἔγιναν θέση ἐργασίας καί πόσα «ταπετσαρία» στόν τοῖχο τοῦ κατόχου τους;

2. Πόσο δωρεάν εἶναι ἡ δημόσια Παιδεία σήμερα; Πόσο βαθιά τό χέρι στήν τσέπη πρέπει νά βάλει ἕνας γονέας γιά νά χρηματοδοτήσει τίς σπουδές τοῦ παιδιοῦ του μακριά ἀπό τήν γενέθλια πόλη του; Πότε πῆραν οἱ φοιτητές φέτος τά δωρεάν συγγράμματα πού χρηματοδοτοῦνται ἀπό τήν φορολογία τῶν οἰκογενειῶν τους;

3. Τί εἶναι τό μέλλον ἑνός παιδιοῦ; Τό γλέντι μιᾶς βραδιᾶς τῆς καταξίωσης τοῦ γονέα ὁ ὁποῖος ἀσφαλῶς ἔχει κάθε δικαίωμα νά καμαρώνει πού οἱ θυσίες του δέν πῆγαν χαμένες καί τό παιδί του εἰσήχθη στό ΑΕΙ ἔστω μέ λευκή κόλλα; Ἤ μήπως κάτι πολύ, πολύ παραπάνω;

Ἀφαιρῶ ἀπό τήν συζήτηση κάθε ἠθική διάσταση ὅπως προέκυψε ἀπό τόν διάλογο στήν Ὁλομέλεια: Τί σῆμα στέλνει μιά Πολιτεία σέ μιά κοινωνία ὅταν τῆς ἐκπέμπει τό μήνυμα, ὅτι μπορεῖς νά μπεῖς στό Πανεπιστήμιο μέ λευκή κόλλα, μπορεῖς νά περνᾶς μαθήματα καί ἐργασίες μέ ἀντιγραφή καί λογοκλοπή καί, δέ βαριέσαι, μπορεῖς νά ἐπιλέξεις ἐσύ τόν χρόνο πού θά πάρεις τό πτυχίο. Κάποτε! Τό ἀφαιρῶ. Ἄνθρωποι πού κοπίασαν στήν ζωή τους γιά νά μορφωθοῦν ἐνῶ τίποτε δέν ἦταν δεδομένο –ὁ Δένδιας, ὁ Ταραντίλης, ὁ Γεραπετρίτης, ὁ Πιερρακάκης, ὁ Ἄδωνις, ὁ Στυλιανίδης πού ἔπλενε πιάτα στό ρεστωράν «Πάρος» στό Ἁμβοῦργο γιά νά χρηματοδοτήσει τό διδακτορικό του– καταλαβαίνουν πολύ καλά τί λέω. Ἀλλά ἡ κυρία Ἀριστερά πού –σπουδάζοντας στό Ἀρσάκειο, στό Saint Catherine’s καί στήν Hill– ὑποκρίνεται πώς δέν καταλαβαίνει, μπορεῖ νά μᾶς πεῖ πόσο κοστίζουν τά «δίδακτρα» τῆς ἀνώτατης δημόσιας ἐκπαίδευσης; (Στέγαση, σίτιση, μετακινήσεις ἐπί τετραετία κ.λπ.). Μπορεῖ ἐπίσης νά μᾶς πεῖ σέ ποιά ἀγορά ἐργασίας ἀντιστοιχοῦν συγκεκριμένα πτυχία τμημάτων δημοσίων πανεπιστημίων; Τό ἐρωτῶ γιατί συγκεκριμένη μελέτη τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐργασίας τῆς ΓΣΕΕ δείχνει ὅτι τήν τελευταία ὀκταετία πενταπλασιάστηκε τό ποσοστό πτυχιούχων καί κατόχων μεταπτυχιακοῦ-διδακτορικοῦ τίτλου ΑΕΙ πού ἐπιλέγουν κατόπιν τῆς περάτωσης σπουδῶν τους νά ἀποκτήσουν πτυχίο ΙΕΚ, δημοσίου ἤ ἰδιωτικοῦ! Ὁ λόγος; Τό πτυχίο ΑΕΙ δέν τούς προσέφερε δουλειά. Ἔτσι ἐπιλέγουν εἰδικότητα ΙΕΚ συναφῆ μέ τό πτυχίο τους!

Σύμφωνα μέ τήν ἔρευνα τῆς ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, τό 2020 τό 23,9% τῶν σπουδαστῶν ΙΕΚ ἦταν ἀπόφοιτοι ΑΕΙ, ΤΕΙ καί κάτοχοι μεταπτυχιακοῦ-διδακτορικοῦ τίτλου. Τά ΙΕΚ εἶναι λοιπόν τό πρόβλημα (ἀγαπητέ Ἀλέξη Τσίπρα) ἤ ἡ ἀπουσία ἐθνικοῦ σχεδιασμοῦ ἐπαγγελματικοῦ προσανατολισμοῦ καί σύνδεσης ΑΕΙ καί ἀγορᾶς ἐργασίας; Ἄν θέλει νά κάνει κριτική πρός κάπου ἡ Ἀριστερά, αὐτή πρέπει νά εἶναι πρός τόν ἑαυτό της. Πού δέν ἐπέτρεψε τήν συνύπαρξη –ὅπως προτείναμε μέ τόν Στυλιανίδη ἀπό τό μακρινό 1989– δημοσίου καί μή κρατικοῦ ΑΕΙ. Καί τήν λειτουργία τους ὑπό τήν διαρκῆ ἐποπτεία καί ἔλεγχο τῆς Ἐθνικῆς Ἀρχῆς Ἀξιολόγησης Ἀνώτατης Ἐκπαίδευσης. Ἐάν δέν ἦταν τόσο καθυστερημένη πολιτισμικά ἡ Ἀριστερά, τήν θέση τῆς ἀδελφῆς μας Κύπρου στήν ὁποία σπουδάζουν 40.000 Ἕλληνες καί ἀλλοδαποί φοιτητές θά τήν εἴχαμε ἐμεῖς. Καί τά Κολλέγια γιά τά ὁποῖα σκούζει σήμερα ὁ συμπαθής κατά τά λοιπά κύριος Τσίπρας θά ἦταν κανονικά μή κρατικά πανεπιστήμια. Ἀλλά εἴπαμε, θά τό γράψω ξανά καί ἄς ἐνοχλεῖ τούς «συντρόφους» τοῦ διαδικτύου: σέ ὁρισμένους τομεῖς πολιτικῆς εἴμαστε ἀποδεδειγμένα ἡ τελευταία σοβιετική χώρα τοῦ κόσμου. Ἀκόμη καί στήν Κούβα ἀνακάλυψαν τήν ἰδιωτική πρωτοβουλία. Μή ζητᾶμε καί τά ρέστα ἀπό πάνω!

Μανώλης Κοττάκης  ΕΣΤΙΑ